"Die Zichzelf gegeven heeft voor onze zonden, opdat Hij ons zou ontrukken aan de tegenwoordige slechte wereld, overeenkomstig de wil van onze God en Vader." (Galaten 1:4)
Het kerkgebouw van Hervormde Lienden staat er al eeuwen. De oudste delen zijn het koor en de toren. Beide zijn rond de tweede helft van de 15e eeuw gebouwd. Dit waren echter niet de eerste bouwwerken op deze plek. Rond 1350 was er waarschijnlijk al een kapel of klein stenen kerkgebouw.
De huidige kerk is rond 1550 verrezen tussen de toren en het koor. Waarschijnlijk als vervanging van een eenvoudig romaans bouwwerk. De kerk is in de laatgotische stijl gebouwd en is een pseudobasiliek. Dat wil zeggen dat er een hoog middenschip is met twee lagere zijbeuken die allen onder één groot dak staan.
De kerk is gebouwd als Rooms-Katholieke kerk. Lienden was in de late Middeleeuwen een half heerlijkheid. Er waren twee eigenaren die ieder de helft van het dorp bezaten. De ene helft was in bezit van de Paulus-abdij in Utrecht en de andere helft bij het vrouwenklooster uit Elten. De Paulusabdij bezat het recht om priesters te benoemen. Die bedienden de zondagse mis op het hoogaltaar vlak voor het koor van de kerk. Ook nu wordt de kerk elke zondag nog gebruikt voor de eredienst, maar de rest van de week is de kerk meestal leeg. Dat was in de roomse tijd wel anders. De kerk van Lienden bezat wel zeven extra altaren die op verschillende plekken in de kerk stonden. Vaak betaald door rijke families die daar soms dagelijks de mis lieten opdragen voor de rust van hun gestorven familieleden. Dagelijks zullen er mensen in de kerk geweest zijn.
De kerk was ook een veilige plaats. Het was een stevig stenen gebouw en daar waren er niet veel van in het dorp. Omdat Lienden nogal eens te lijden had van oorlogen tussen de graaf van Gelre en de bisschop van Utrecht hadden ze behoefte aan een veilige schuilplaats. De oorlogen gingen over de Marschpolder waarvan beide beweerden dat ze er recht op hadden. Misschien is de toren van Lienden daarom ook zo’n stevig exemplaar
Rond 1520 was er een beweging op gang gekomen in de Rooms-Katholieke kerk die de kerk wilde hervormen. Langzaam verspreidde de ideeën zich over Europa. Ook in Lienden zorgde Jonkheer van Brakell tot Kermenstein ervoor dat de nieuwe leer ingevoerd werd. De heiligenbeelden gingen de deur uit samen met de altaren. In de kerk kwam nu de Bijbel open te liggen in de taal van het volk en werden er protestantse diensten gehouden. In 1582 kwam is de eerste predikant verbonden aan de gemeente van Lienden. Ds. Johannes Strijholt was zijn naam. Lang is hij niet gebleven want na drie jaar is hij vertrokken. Na hem zouden er nog vele volgen. De reformatie had ook gevolgen voor de inrichting van de kerk. Stoelen en banken moesten niet langer gericht zijn op het altaar, maar op de geopende Bijbel op de preekstoel. Sinds 1860 is de inrichting nagenoeg zoals die nu is. de preekstoel aan een pilaar midden in de kerk en de stoelen en banken er zoveel als mogelijk omheen gezet.
In 1980 heeft de kerk een grote restauratie ondergaan. Van binnen en vanbuiten is de kerk helemaal opgeknapt zodat ze weer jaren kan blijven staan en de kerkgangers kan ontvangen binnen haar muren. Elke zondag komen er honderden mensen naar binnen. Dat is al ruim 700 jaar zo op deze plaats.
Het orgel in de Hervormde kerk van Lienden is in 1841 gebouwd door de orgelmaker C.F.A. Naber uit Deventer. Hij bouwde een hoofdwerk met aangehangen pedaal waarvan hij het pijpwerk boven in de orgelkas plaatste en de windvoorziening onderin. In 1850 is het orgel uitgebreid met een onderpositief. Om ruimte te creëren voor het pijpwerk is de windvoorziening verplaatst naar een nis in de kerktoren achter het orgel. Het pijpwerk van het onderpositief kon vervolgens onder in de orgelkas worden geplaatst. Na deze uitbreiding telde het orgel in totaal 18 stemmen, waarvan 11 op het hoofdwerk en 7 op het onderpositief.
In de loop der jaren vonden er nog twee belangrijke wijzigingen plaats aan het orgel. De eerste wijziging dateert van 1869/70 toen de orgelmaker P. van Oeckelen de dispositie van het onderpositief veranderde. De Viola di Gamba 8’ en Dulciaan 8’ werden vervangen door een Prestant 8’ en Clarinet 8’. In 1950 vond de tweede wijziging plaats door de orgelmaker De Koff uit Utrecht. Deze bracht een Quintadeen 16’ aan op het hoofdwerk en verplaatste de Bourdon 16’ van het hoofdwerk naar het door hem aangelegde pneumatisch pedaal. Verder werd de Holpijp 8’ van het hoofwerk vervangen door een Roerfluit 8’. Op het onderpositief verdwenen de Quintfluit 3’ en Gemshoorn 2’ en er
kwamen een Nasard 2 ⅔, Woudfluit 2’ en Tertiaan II voor in de plaats.
Na verloop van tijd werd de toestand van het orgel steeds zorgelijker. Alle mechanische delen, in het bijzonder de windladen, verkeerden in zeer slechte toestand en het pijpwerk sprak slecht aan. Een grote restauratie bleek onvermijdelijk en in 1981 kreeg de orgelbouwer Blank uit Herwijnen hiervoor de opdracht. De windlade, alle mechanieken en de (oorspronkelijke) windvoorziening werden hersteld. Het pijpwerk bracht men terug in de oorspronkelijke staat. Dit hield in dat het oude pijpwerk van Naber en Van Oeckelen werd hersteld en dat de pijpen van De Koff werden vervangen door pijpen in de stijl van Naber en Van Oeckelen. Ook werden er een nieuwe tremulant, pedaalkoppel en pedaalklavier (in Naber factuur) gemaakt. De restauratie van het orgel werd in 1983 afgerond met de bouw van een vrij pedaal met een Subbas 16’ en Bazuin 16’. Tot slot werd de buitenkant van het orgel onder handen genomen door W. van de Berg uit Lienden. Hij schilderde de orgelkas en het front in de tinten zwart, ivoor en goud.
Wat het orgel als geheel betreft mag zeker gezegd worden dat Lienden een waardevol orgel heeft met een mooie, romantische klankkleur.
Hoofdwerk (C-f3) | Onderpositief (C-f3) | Pedaal (C-d1) | Speelhulpen |
Prestant 8′ | Prestant 8′ | Subbas 16′ | Koppel H – O |
Bourdon 16′ | Holpijp 8′ | Bazuin 16′ | Koppel H – P |
Holpijp 8′ | Salicionaal 4′ | Tremulant | |
Viola di Gamba 8′ | Fluit d’amour 4′ | ||
Octaaf 4′ | Quintfluit 3′ | ||
Quint 3′ | Gemshoorn 2′ | ||
Fluit 4′ | Flageolet 1′ | ||
Octaaf 2′ | Clarinet 8′ Bas/Disc. | ||
Cornet V Disc. | |||
Mixtuur III-VI Bas/Disc. | |||
Trompet 8′ Bas/Disc. | |||
© Hervormde Gemeente Lienden 2024
Ontwerp en technische realisatie door: Marten Biesheuvel